آرش بادپا درباره آهنگسازی سریال «زیرخاکی» گفت: ما در این سریال با تعدادی کاراکتر اصلی مواجه هستیم که از فصل اول جای خودشان را در موسیقی پیدا کرده‌اند، رنگ گرفته‌اند و به ثبات رسیده‌اند اما در عین حال به خاطر تجربه فضاهای تازه، نیاز به موسیقی جدید هم هست؛ مثلا همین لوکیشن‌های متنوع در فصل چهارم که هر کدام مناسب با فضایشان نیازمند موسیقی بودند. از سوی دیگر ما ملودی، تم و فضایی داریم که رشد کرده و پرداخته شده‌اند و اگر بخواهیم قطعه جدیدی را به مجموعه اضافه کنیم باید با وسواس و درایت بیشتری این کار را کنیم. چون موتیف‌هایی تعریف شده‌اند، قطعاتی به کاراکترها نزدیک شده‌اند و دیگر به راحتی نمی‌شود هر چیزی را استفاده کرد. بنابراین سمت هر فضا و ساز جدیدی که برویم باید در ادامه و هم فضا با تم و ملودی اصلی که قبلا نوشته شده باشد. این کار انتخاب را سخت‌تر و محدودتر می‌کند. ما سه فصل با یک سری کاراکتر جلو آمده‌ایم و قطعات پخته شده‌اند و قطعا و مسلما تغییر هر کدامشان در ذهن مخاطب تاثیر خوبی نخواهد داشت و او را از قصه و کاراکتر جدا می‌کند.

درباره استفاده از قطعات قبلی با تغییرات ریز و درشت، باید بدانید چه قطعه و چه موتیف و ملودی را در چه صحنه و حس و حالی استفاده کرده‌اید و آن حس‌ها مشترک و یادآور همان احوال باشد. این موضوع نیازمند درایت بیشتری است.

از ابتدا تکلیف خیلی چیزها مشخص بود

او درباره‌ی همکاری با جلیل سامان و اینکه موسیقی همیشه عنصر بسیار مهمی در سریال‌های جلیل سامان است که وسواس خاصی هم روی آن دارد، بیان کرد: درباره کار با آقای سامان اینگونه است که از ابتدا تکلیف خیلی چیزها مشخص است و او با علم به اینکه قرار است کار را به چه سمتی هدایت کند تصمیم‌گیری می‌کند. در عین حال حساسیت‌های خاص خود را بر روی تمامی بخش‌ها نه فقط موسیقی هم دارد. در این خصوص ما برای هر قسمت گپ‌وگفت‌هایی داریم تا اتفاق نهایی به بهترین شکل ممکن رخ بدهد. بعد از این سه فصل خیلی از سلایق ایشان دست من آمده و گفتگو بین ما راحت‌تر شده است اما همچنان این رفت و برگشت‌ها ادامه دارد. اتفاقا این گپ زدن درباره موسیقی جزو لذت بخش‌ترین قسمت‌های کار است. در این فصل آقای سامان قطعاتی را که در فصل‌های قبلی استفاده کرده‌ایم در ذهن داشتند و بیشتر مواقع خودشان کمک می‌کردند که از چه قطعه‌ای استفاده کنیم و به سرعت به نتیجه دلخواه برسیم. این موضوع به ویژه در موارد کمبود زمان خیلی راهگشا هست و در موارد دیگر هم که معاشرت موسیقایی‌مان را داریم.

در «زیرخاکی» موسیقی‌هایی می‌شنویم که نوستالژیک است

او با اشاره به فصل‌های سریال «زیرخاکی» که همگی در دهه ۶۰ می‌گذرد، درباره ویژگی‌های ساخت موسیقی برای اثری مربوط به این دوره تاریخی آن هم برای سریالی که فضای کمدی دارد، توضیح داد: اساسا موسیقی سریال «زیرخاکی»، ژانر خاصی برای خودش دارد، ما نه فقط با یک کار کمدی بلکه با اثری که قدمتی تاریخی دارد و برگ‌هایی از تاریخمان را ورق می‌زند روبه‌رو هستیم. زمان ساخت فصل اول، ما نمونه‌هایی از موسیقی آثار مختلف را کنار هم گوش دادیم تا ایده بگیریم. کارهای مختلفی را شنیدیم و با هم گپ زدیم اما به نتیجه خاصی نرسیدیم و کارکردی برای ما نداشتند. رسیدن به تم نهایی از طریق گپ و گفت‌های خودمان بود و این نوع موسیقی در نهایت جایگاه خودش را پیدا کرد. ساخت موسیقی برای «زیرخاکی» کار راحتی نبود. شاید تم و بافت موسیقی خیلی ساده به نظر بیاید و راحت با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند اما در نوع ساخت و سازبندی‌ها چالش‌های خاص خودمان را داشتیم. تلاش کردیم بافت موسیقی حس و حال دهه ۶۰ را زنده کند. ما در محله موسیقی‌هایی را می‌شنویم که نوستالژیک است. خود من در همین دهه به دنیا آمده‌ام و خیلی از این قطعات برایم آشنا است.

در یک کار کمدی هم می‌شود موسیقی جدی کار کرد

او درباره اینکه آیا می‌شود ژانری به عنوان موسیقی سریال کمدی تاریخی تعریف کرد؟ معتقد است: کار کمدی اگر با شناخت موقعیت‌های خاص طنز ساخته شود، تاریخ انقضا ندارد و همیشه لذت‌بخش است، این موضوع درباره موسیقی هم صدق می‌کند. ممکن است در یک کار موسیقی مدرن، جدی، تعلیقی و … استفاده شده باشد و به فراخور حال کاراکتر، موسیقی کمدی هم داریم. تنوع زیادی در این حوزه داریم. شما زمان آهنگسازی یک اثر جدی مطلقا نمی‌توانید سراغ موسیقی بروید که در خود شوخی دارد، اما در یک کار کمدی، جاهایی می‌شود موسیقی جدی کار کرد و اتفاقا روی کاراکتر جواب بدهد و طنز بیشتری از آن صحنه برای مخاطب ایجاد کند؛ بنابراین همین دسته‌بندی موسیقی کمدی برای این نوع آثار کفایت می‌کند.

۹۰ درصد موسیقی تیتراژها ارتباطی با کلیت قصه ندارد

بادپا درباره اینکه چرا «زیرخاکی» در هیچ فصلی خواننده تیتراژ نداشته و اینکه آیا این تصمیم تعمدی بوده؟ نیز توضیح داد: یادم می‌آید برای شروع این پروژه، طی صحبتی که با آقایان سامان و نصیری‌نیا (تهیه‌کننده سریال) داشتیم، اشاره‌ای به این موضوع شد که آیا از ترانه‌ای استفاده کنیم یا خیر؟ از آقای سامان پرسیدم آیا اجبار و اصراری به وجود خواننده هست، ایشان به صراحت گفت خیر و اگر هم اتفاقی قرار است بیفتد باید در خدمت کار باشد. این به یک نقطه قوت برای موسیقی سریال بدل شد. در همه این سال‌ها با آثار تلویزیونی و سینمایی متعددی طرف هستیم که از یک خواننده در تیتراژ استفاده می شود، سوال همیشگی من این است که موسیقی به عنوان یکی از المان‌هایی که قرار است در اختیار کاری باشد کمک کننده هست یا خیر؟ ما در سال‌های دور مسابقه قوی‌ترین مردان را داشتیم که خواننده تیتراژ داشت! من مخالف این قضیه نیستم اما باید دید به چه قیمتی انجام می‌شود؟ آیا چیزی به اثر اضافه می‌کند یا ما صرفا از یک صدا روی کار بهره می‌بریم؟ طی صحبت‌هایی که با سازندگان «زیرخاکی» داشتیم تصمیم گرفتیم در این کار متفاوت عمل کنیم و سراغ موسیقی مشابه آثار دیگر نرویم. ضمن اینکه ما اینجا با یک کار کمدی روبه‌رو هستیم نمی‌دانم اگر این سریال ادامه پیدا کرد روزی به این نتیجه رسیدیم که از یک موسیقی باکلام روی تیتراژ استفاده کنیم اما قطعا این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ما مطمئن باشیم که این کار، چیزی به سریال اضافه می‌کند. نه اینکه مثل بالای ۹۰ درصد سریال‌هایی باشد که موسیقی تیتراژی دارند که نه در راستای موسیقی متن است و نه شعرش ارتباطی با کلیت قصه دارد. فقط به صرف اینکه بگویند در تیتراژ خواننده‌ای هست و ترانه‌ای استفاده می شود، از قطعاتی که اصلا قبلا ساخته شده و در آرشیو خواننده بوده استفاده کرده‌اند و این قطعا ضربه بزرگی به کار وارد می‌کند. ما تا این لحظه الزامی ندیدیم که حتما از موسیقی باکلام استفاده کنیم. شما از تیتراژ ابتدایی تا متن و تیتراژ پایانی با موسیقی یک جنس مواجه هستید و کاملا با آن همراهی می کنید.

این آهنگساز در پایان افزود: درباره مرحله پساتولید در ساخت سریال، بارها گفته‌ام و باز هم می‌گویم لطفا برای این بخش ارزش و زمان خوب و مناسبی قائل باشید. امیدوارم که سازندگان آثار تلویزیونی به این نتیجه برسند که در بخش پساتولید، مشابه روند تصویربرداری که بازیگری که جلوی دوربین می‌آید یا عوامل سر صحنه زحمت می کشند، تدوینگر، صداگذار و آهنگساز هم نیازمند زمان هستند و زمان می‌خواهند تا کار را با انرژی مناسبی پیش ببرند. البته تیم تولید زیرخاکی تهیه کننده عزیز و جناب آقای سامان کاملا به این موضوع واقف هستند و خودشان هم تحت فشار بودند. مسلما وقتی این فشار روانی و شب بیداری ها روی عوامل وجود دارد، چیزی که در ذهن دارند تا پیاده کنند شکل نمی گیرد گرچه همه تلاش کردیم بهترین خودمان باشیم. بعضی وقتها حسرت می خوریم که کاش وقت بود و می شد این کار را هم انجام داد. این ای کاش ها گاهی سخت و اذیت کننده می شوند. امیدوارم که بتوانیم به یک برنامه ریزی مدون برسیم. در نهایت از تهیه کننده و کارگردان به خاطر اعتمادشان و تداوم همکاری مان ممنونم.

فصل چهارم «زیرخاکی» به نویسندگی و کارگردانی جلیل سامان و تهیه کنندگی رضا نصیری نیا رمضان و نوروز سال جاری روی آنتن رفت.

منبع: ایسنا