کتاب “ضرب‌آهنگ رثا”نوشته اردشیر بزرگ نیا منتشر شد.

به گزارش خبرآوا و به نقل از خانه موسیقی ایران، موسیقی‌های آیینی-مذهبی یکی از گونه‌های انفکاک ناپذیر موسیقی از رسوم جوامع مختلف دنیا در تاریخ بوده‌اند و این گونه نیز از اهمیت رکن زمان و اهمیت مقوله ریتم به دور نیست. این موسیقی در ایران نیز در تاریخ تحولات اجتماعی در طی قرن‌های متمادی دستخوش تغییراتی شگرف شده و این تغییرات باعث همگامی آنها با پیشرفت و توسعه اجتماعی کشور تا به امروز بو ده است.

کتاب ضرب‌آهنگ رثا، پژوهشی اجمالی در خصوص ریتم در موسیقی‌های آیینی- مذهبی ایران است که به بررسی گستره ریتم در سه شاخه موسیقی مذهبی عاشورایی، موسیقی آیین پهلوانی و موسیقی عرفانی خانقاهی پرداخته و این سه شاخه از موسیقی آیینی- مذهبیِ امروز کشورمان را از نظر ریتم مورد مقایسه قرار داده است.

در این بررسی آمده که گستره ریتم در شاخه موسیقی عرفانی- خانقاهی به دلیل پیوستگی آن به موسیقی اقوام کُرد کشور و غنی بودن این موسیقی محلی از ریتم‌های موسیقایی، از تنوع ریتمیک خوب و وسیعی برخوردار است. همین شرایط در موسیقی‌های عرفانی اقوام دیکر کشور مانند بلوچستان، خراسان جنوبی و سیستان، خراسان و خراسان شمالی، ترکمان‌ها، آذری‌ها و عرب‌های سرزمینمان مشهود است.

از طرفی دیگر در موسیقی پهلوانی که بیشتر پیوستگی به موسیقی ملی و سنتی ایران دارد تا یک دهه قبل محدودیت‌های ریتم نمایان بود و این محدودیت به ریتم‌های دوضربی و چهار ضربی ساده و دو ضربی و چهارضربی ترکیبی ختم می‌شد ولی در سال‌های اخیر مرشدان خوش ذوق و آشنا باعلم موسیقی و ریتم نوآوری‌هایی را در زمینه هماهنگی ریتم‌ها با حرکات موزون ورزشی ایجاد کردند و تنوع ریتیک گسترده‌تری را در این موسیقی ایجاد نمودند تا جایی که در برخی موارد ریتم‌های پنج، هفت و حتی شانزده ضربی هماهنگ با حرکات ورزشی اجرا می‌گردد.

طی بررسی های به عمل آمده بر روی بیش از پانصد نوحه عاشورایی و دفاع مقدس اعم از قدیمی یا جدید، این نتیجه ایجاد شد که موسیقی عاشورایی که از اصلی‌ترین بخش‌های گونه موسیقی آیینی- مذهبی ایران به شمار می‌رود، هرچند از تحوالت و خلاقیت‌های بسیاری همانند تحول در شعر، ملودی و یا ترکیب زبان‌ها در طول تاریخ بهره‌مند شده ولی کمتر به سمت تحول در ریتم سوق داده شده است و در حال حاضر نیز خلاء بسیاری از ریتم‌های زیبا به طور چشمگیری در این شاخه به چشم میخورد.

محدودیت‌های ریتمیک این موسیقی به دوضربی و چهار ضربی‌های ساده و دو ضربی و چهارضربی‌های ترکیبی ختم شده است.

موسیقی مذهبی و آیینی کشورمان همانند تمامی موسیقی‌های ملل و اقوام دنیا نیازمند پویایی و پیشرفت و خلاقیت است و مقاومت در برابر نوآوری‌ها باعث کهنگی و محو شدن زیبایی‌های موجود آن شده و زمینه را برای ورود جذابیت‌های وارداتی که اغلب نیز همخوانی مناسبی با اصل و اساس این گونه از موسیقی کشورمان ندارند را مهیا می سازد .

ریتم قابلیت وسیعی را در ایجاد تنوع در موسیقی دارد و لازم است دست‌اندر کاران موسیقی عاشورایی با کمک صاحبان نظر در امر موسیقی و ریتم، بیشتر از پیش به این امر پرداخته تا از این طریق نیز شرایط پویایی در این ژانر مهیا گردد.

در این کتاب نمونه های پنج‌ضربی و هفت‌ضربی اجرای نوحه عاشورایی همراه با یک و دو ضرب سینه‌زنی اجرا و ارائه شده است.

این کتاب طی چهار سال پژوهش در بهار سال ۱۴۰۲ توسط اردشیر بزرگ نیا در انتشارات آرتیمانی چاپ و منتشر شده است.